"Firefox'a Dair", Bölüm #1: Firefox Eklentileri

Firefox deneyimlerimi iki bölüm halinde sizlerle paylaşmaya çalışacağım. İlk bölüm Firefox eklentileri üzerine.

Malumunuz eklentiler Firefox'u cazip kılan özelliklerin başında geliyor. Lafı uzatmadan yazıya hemen Firefox için vazgeçilmez olduğunu düşündüğüm eklentiler ve özellikleri ile başlayayım.

(Eklentiler alfabetik sıraya göre verilmiştir)

Olmazsa Olmaz Firefox Eklentileri

• Copy Plain Text: Bu eklenti web sayfasından seçtiğiniz metni formatsız, düz metin olarak panoya kopyalamaya yarar. Formatsız metin kopyalama özelliği bir web sayfasından örneğin Word'e kopyala-yapıştır yaparken işe yarar, çünkü metni normal yoldan kopyalarsanız (Ctrl+C), metin panoya formatı ile birlikte "rich text" olarak aktarılır. Burada format kavramı metnin rengi, yazı tipi, kalın-altı çizili-yan yatık gibi özelliklerine ve fazlasına karşılık geliyor. Word'de yapıştır dediğinizde metin formatıyla birlikte gelir ve bu çoğunlukla istenmeyen bir durumdur.
  
  Bu eklentiyi olmazsa olmaz yapan bir diğer şey de elbette Firefox'un zaman zaman "rich text" kopyalayamama bug'ı. Bug düzeltildiğinde eklenti o kadar da gerekli olmayacak çünkü MS Office yapıştır işleminden sonra metni kolaylıkla formatsız hale getirebiliyor.
  
  Eklentinin seçeneklerinden formatsız kopyalama işlemini varsayılan kopyalama işlemi olarak da atayabiliyorsunuz, ancak bu özelliğin kullanılmasını önermiyorum.
  


• Fasterfox: Firefox'unuzu turbo-charge eder, yani web'de daha hızlı dolaşmanızı sağlar. En popüler Firefox eklentilerden biridir.
  
  about:config sayfasından elle Firefox'u hızlandıran ayarlar yapmak yerine Fasterfox kullanmanızı tavsiye ediyorum. Neden derseniz, önceden yazdığım bir yazıda Firefox'umun sık sık çöktüğünden bahsetmiştim, sebebi elle yaptığım ayarlarda bir parametreyi çok yüksek vermemmiş. Ayarı düzelttikten sonra artık Firefox'um eskisi kadar sık çökmüyor. Ayrıca elle yapılan Firefox'u hızlandıran ayarların hemen hepsinin Fasterfox'un özellikler menüsünden de yapabildiğini vurgulamak istiyorum.
  
  (Not: Fasterfox bir ayarı siz önceden elle müdahale etmişseniz değiştirmez ve olduğu gibi bırakır. Yani Fasterfox'un normalde müdahale ettiği bir ayarı elle bozduysanız yine elle düzeltmeniz gerekir.)
  


• Flashblock: Web sayfalarındaki Flash animasyonlarının siz üzerlerine tıklamadıkça görüntülenmemesini sağlar. Böylece abuk sabuk ve dikkat dağıtıcı animasyonlardan kurtulmuş olursunuz. Emin değilim ama Eklenti Firefox'un flash animasyonunu indirmesini de engelliyor, bu durumda hem sayfanız daha hızlı açılmış oluyor, hem de kotalı ADSL kullanıyorsanız daha az veri indirdiğiniz için kotadan tasarruf etmiş oluyorsunuz.
  


• Flashgot: Firefox içinden FlashGet programını kullanabilmenizi sağlar. FlashGet en işlevsel dosya indirme programlarından biridir ve ücretsizdir (shareware).
  


• Google toolbar: Google araması, resim araması, site içi arama ve daha fazlası. Kesinlikle vazgeçilmez bir eklenti. Eğer Firefox'u Mozilla'nın sitesinden indirdiyseniz Google araç çubuğu olmadan gelir, araç çubuğunu indirmek istiyorsanız açıkgünlüğün sağ üst köşesindeki "Google Araç Çubuğu ile Birlikte Firefox'u da İndirin" resmine tıklayın. Bu resme Firefox ile tıklarsanız sadece Google araç çubuğunu indir ekranı gelir.
  


• Menu Editor: Firefox'unuza her kurduğunuz eklenti sağ tıklama menüsüne (context menu) yeni seçenekler ekler ve zamanla menü şişmeye, siz de aradığınız seçenekleri bulamamaya başlarsınız. Menu Editor eklentisi ile sadece sağ tıklama menüsünden değil, tüm menülerden gereksiz gördüğünüz ve/veya kullanmadığınız seçenekleri çıkarabilirsiniz ve tertemiz menülerden aradığınız işlevlere kolayca erişirsiniz.
  


• PDF download: Normalde pdf dosyasına işaret eden bir bağlantıya tıkladığınızda Firefox hemen dosyayı indirir ve tab'a gömülü Acrobat Reader ile görüntüler. Oysa dosyayı indirip sonra açmak daha sağlıklıdır, zira korkunç büyük ve açılışı uzun sürdüğü için Acrobat Reader Firefox'un bir süre donmasına neden olabilir. Aynı donmayı pdf dosyasını açtığınız tab'ı kapatırken de yaşayabilirsiniz. Bu eklenti tıkladığınız bağlantı bir pdf dosyasına işaret ediyorsa ise size dosyayı Firefox içinde açmak mı, indirmek mi istiyorsunuz diye sorar.
  
  Eklenti ayrıca ücretsiz bir web servisini kullanarak pdf dosyalarını HTML olarak görüntüleme özelliğine sahip.
  
  Bu eklentiye benzer bir eklenti olarak ViewSourceWith var, onun da oldukça işlevsel özellikleri var.
  


• Restart Firefox: Bir eklenti veya tema kurduğunuzda ve kaldırdığınızda, bir eklentiyi "enable" veya "disable" ettiğinizde değişikliklerin etkinleşmesi için Firefox'u yeniden başlatmanız gerekir. Bu eklenti araç çubuğuna bir yeniden başlat düğmesi ve "File" menüsüne "Restart Firefox" seçeneği ekler.
  


• Tab Mix Plus: Tab Mix Plus Firefox'un belki de en önemli eklentisi. Crash Recovery de dahil olmak üzere birçok eklentinin yaptığı işi tek başına yapıyor. Özellikleri:
  • Firefox'un yeni pencerede açacağı sayfaları yeni tab'da açmasını sağlar (sayfa tabda daha hızlı açılır).
  • Javascript Pop-up'larını tamamen kapatma imkanı sağlar.
  • Bazı sitelerden dosya indirirken açılan boş sayfaları kapatır.
  • Kapattığınız tabların ve pencerelerin kaydını tutar, yanlışlıkla kapattıklarınızı kolaylıkla tekrar açmanızı sağlar (Opera gibi).
    
  • Ctrl+Tab tuş kombinasyonunu kullanarak tıpkı Windows'taki Alt+Tab gibi tablar arasında kolayca geçiş yapabilmenizi sağlar. (Not: KDE aynı kısayolu sanal ekranlar arasında geçiş için kullanır. Dolayısıyla eklentinin bu fonksiyonunu kullanabilmek için önce KDE'nin ekran geçiş kısayolunu değiştirmeniz gerekiyor.)
  • Normalde herhangi bir tab'a farenizin üçüncü tuşu ile tıkladığınızda (middle-click) o tab kapanır. Ama faresinin üçüncü tuşu olmayanlar bu eklentiyi kullanarak her tab'a tab kapatma düğmesi koyabilir. Eklenti ayrıca tablar çubuğuna yeni tab aç düğmesi de koyabiliyor.
  • Bu eklenti ile henüz okunmamış olan tabları kolayca farkedebilmek için tab başlık metnine istediğiniz etkiyi uygulayabilirsiniz. Örneğin okunmamış tab'ın başlık metninin kırmızı renkte görüntülenmesini sağlayabilirsiniz.
  • Firefox çökerse sonraki ilk açılışında çöktüğü an açık olan tüm sayfaları ve tabları geri yükler. Hatta bir yerde örneğin Firefox çöktüğünde e-posta yazıyorsanız, yazdığınız metni de kurtarıyor diye okudum ama henüz bu özelliği deneme fırsatım olmadı. (Not: Bunu Linux'ta denemek çok kolay, Firefox'u açın, birkaç tab ve sayfa açın ve ardından Ctrl+Alt+Backspace ile X-Sunucuyu öldürün :)
    
  • Session saklama özelliği var, yani Firefox'u kapatırken o an açık olan tablardaki ve pencerelerdeki sayfaların adreslerini kaydeder, Firefox'u tekrar açtığınızda kaldığınız yerden devam edersiniz (Opera gibi).
    
  • Daha pek çok özelliği var.
    

Olmazsa Olur Ama Olsa Daha İyi Olur Eklentiler

• All-in-One Sidebar: Firefox ekranının soluna, üzerinde "download manager"ı, sık kullanılanları, eklentileri ve temaları (ve fazlasını) açan düğmeler bulunan küçük bir araç çubuğu koyar ve bu özelliklere hızlı erişim sağlar. Bu araç çubuğu kolaylıkla gizlenebilir. Eklentinin asıl fonksiyonu elbette bu değil, All-in-One-Sidebar bahsettiğim fonksiyonların Firefox'un Sidebar'ında açılmasını sağlar (yani ekranın solunda, frame gibi) ki ben şahsen sidebar kullanımı oldukça ergonomik buluyorum. Bu eklenti sayesinde dilerseniz bir web sayfasını bile sidebar'da açabilir, iki ayrı web sayfasını yanyana görebilirsiniz.
  


• Del.icio.us Post: Bu eklenti del.icio.us'un resmi eklentisi değil, ancak bence resmi eklentiden daha iyi. Resmi eklenti Del.icio.us'a bir bağlantı gönderecek olduğunuzda yeni bir Firefox penceresi açar, ancak bir diyalog penceresi açmak Firefox penceresi açmaktan çok daha hızlıdır. İşte del.icio.us post eklentisini kullanmamın en önemli nedeni de bu, bu eklenti sizden tüm bilgileri bir diyalog penceresi ile alır ve bağlantınızı del.icio.us'a gönderme süreniz resmi eklentininkine kıyasla en az üç kat azalmış olur.
  
  Bu arada delicious İngilizce "nefis" demek ve bu site hakikaten isminin hakkını veriyor. del.icio.us'u hiç duymadıysanız bir bakın derim.
  


• Forecastfox: Bulunduğunuz şehrin hava durumunu ve hava tahminlerini Firefox'un durum çubuğundan takip edebilmenizi sağlar, hatta minik bir uydu fotoğrafı bile gösterir.
  


• Firesomething: Bu eklentiden önceki bir yazımda bahsetmiştim. Firesomething Firefox'un ismini komik hayvan isimleri ile değiştirir. Sıfır işlevsellik ama yine de en sevdiğim eklentilerden birisi :) Türkçeleştirmeye çalıştım ama Türkçe harfleri kabul ettirmeyi başaramadım :(
  


• IE Tab: Firefox'un içinde IE tab'ı açmanızı sağlar. Sadece IE ile görüntüleyebileceğiniz sitelerde çok işe yarar (örneğin Outlook'un web sürümü ile e-posta hizmeti veren sayfalar. Bu sayfaları Firefox ile görüntüleyebilirsiniz ama e-postalar içinde arama yapma özelliği sadece IE'de çalışır).
  
  Eklenti sağ tıklama menüsüne "Sayfayı IE tab'da aç" seçeneği ekler. Durum çubuğuna eklediği ikona tıkladığınız an bulunduğunuz sayfa aynı tab'da ama bu sefer IE ile görüntülenir. İkona tekrar tıkladığınızda ise Firefox görüntülemesine dönersiniz. Ayrıca bazı sayfaların sadece IE ile açılmasını da sağlayabilir.
  
  Özellikle web sayfası tasarımcıları ve açıkgünlükçüler için oldukça elzem bir eklenti. Firefox kullanıyor olabiliriz ama insanların %70'i hala IE kullanıyor, dolayısıyla IE'nin sayfalarımızı nasıl görüntülediğini kontrol etmemiz gerekiyor, çünkü hakikaten IE bazen Firefox'ta normal görünen bir sayfayı hatalı görüntülüyor.
  


• Image Toolbar: Hani IE'de bir resmin üzerine geldiğinizde resmin sol üst köşesinde bir menü çıkar ya, işte bu eklenti Firefox'a aynı menüyü daha fazla seçenekle birlikte ekliyor. Eklentiyi kurduktan sonra ikon boyutunu küçültmeyi ve metinleri kaldırmayı unutmayın, aksi halde menü resmin üzerinde büyük bir yer kaplıyor ve sinir bozucu oluyor.
  
  Eklenti Linux'ta kullanıldığında ve küçük ikon modundayken bir bug'dan ötürü tüm düğmelerin ikonlarını aynı görüntülüyor, ama düğmelerin işlevlerinde bir problem olmuyor. Windows'ta böyle bir problem ortaya çıkmıyor.
  


• ImageShack Right-Click: Resimler için sağ tıklama menüsüne "Imageshack'a yükle" seçeneği ekler. Sadece iki tıklama ile web'deki herhangi bir resmi imageshack'a yükleyebilirsiniz. Blogcular ve forumcular için oldukça kullanışlıdır.
  
  Bazı siteler resimleri korumak için üzerlerine şeffaf resimler koyarlar (örnek IMDB). Bunlardan kurtulmak için de Backgroundimage Saver eklentisini kullanabilirsiniz ;)
  


• Save Image in Folder: Eklentiye web'den resim indirdiğiniz dizinlerini tanıtır ve bu dizinlere isim verirsiniz (örneğin "Resimlerim", "Komik Resimler", "Masaüstü", "USB Bellek", vs.). Ardından bir web sayfasındaki resme kaydetmek üzere sağ-tıklarsınız, ve işte tanıttığınız dizinler listelendi. Birini seçin ve resim istediğiniz dizine kaydolur. Ne oldu? 1. Zaman kazandık, 2. Resimleri kategorilere göre ayırma derdimiz kalmadı, yani gene zaman kazandık.
  


• SearchPluginHacks: Firefox, üzerinde gelen genelleştirilmiş arama motoruna eklediğiniz arama motorlarını silme seçeneği sunmaz. Bu eklenti, listeden bir arama motorunun üzerine sağ tıkladığınızda "Bunu Sil" seçeneği sunar.
  


• Text Size Toolbar: Bir web sitesinin kullandığı yazıtipi küçükse bu durum özellikle büyük ekranlarda (mesela 17') ve yüksek çözünürlükte gözü yorar. Bu eklenti bir tıklama ile sayfada kullanılan yazı tipini büyütmeyi, küçültmeyi veya orijinal büyüklüğüne getirebilmeyi sağlar.

Eklenti Kullanımı Konusunda İpuçları

• En önemli kural: Firefox'u mümkün olduğunca en az eklenti ile kullanın. Eklenti sayısı arttıkça Firefox kararsızlaşır ("unstable") ve çökmeler artar. Ayrıca fazla eklenti Firefox'un performansını düşürür. Eklentilerin büyük çoğunluğunun Mozilla tarafından yazılmadığını ve bug'lar içerebildiklerini aklınızdan çıkarmayın. Bu buglar ve benzer işlevli eklentiler arasındaki çakışmalar Firefox'un çökmesine neden olan en önemli etkenlerdir.
  
• Kurmuş olduğunuz eklentileri periyodik olarak kontrol edin. Hiç kullanmadığınız, o kadar da gerekli olmayan ve benzer işlevli eklentileri silin.
  
• Mozilla'nın Firefox eklentileri sayfasında kullanıcıların eklentiye yaptıkları yorumları okumadan eklenti kurmayın. En basitinden bu yorumlar arasında bazen "bunu kurmayın, şu eklenti daha iyi" gibi yorumları olabiliyor. İngilizceniz yoksa kur/kurma kararınızı kullanıcıların eklentiye memnuniyetleri ölçüsünde verdikleri puana göre görüntülenen yıldızlara ("Rating") bakarak verin.
• Eklentiyi kurduktan sonra eklentinin ayarlarına bakın. Eklentiyi özelleştirmiş ve tanımış olursunuz; ayrıca ayarlar arasında harika seçenekler de bulabilirsiniz. Eklentinin tam olarak ne yaptığını bilmezseniz Firefox'ta birden ortaya çıkan ve istenmeyen bir özelliğin hangi eklentiden geldiğini bulmak için tüm eklentilere tek tek bakmak zorunda kalabilirsiniz.
• Kurmuş olduğunuz bir eklentinin ne işe yaradığını tam olarak çıkartamıyorsanız o eklentiyi "disable" edin ve Firefox'ta nelerin değiştiğine bakın.
  
• Yeni yayınlanan eklentileri takip edin. Aralarında uzun süredir beklediğiniz eklentiler veya çok işlevsel eklentiler olabiliyor: RSS, Web.
  
• Eklentilerinizi periyodik olarak güncellemeyi unutmayın. Güncellemelerde bugfix'ler ve yeni özellikler olabiliyor.
  
• Resmi Mozilla sitesi ve bilinen siteler dışında tanımadığınız bir siteden mecbur kalmadıkça eklenti kurmayın. Firefox sizi zaten bu konuda uyaracaktır. Zayıf bir ihtimal ama eklentinin içinde herşey olabilir.
  
• Aradığınız özellikleri taşıyan bir eklenti bulamıyorsanız kendi eklentinizi yazın :) Orta seviye programcılık bilginiz varsa eklenti yazmak hiç de zor değil. Web'de bu konu ile ilgili ziyadesiyle kaynak var. Ayrıca elbette yayınlanmış eklentileri de kurcalayarak da pek çok şey öğrenebilirsiniz.
  

Hepinize ateş tilkinizle mutlu web sörfleri diliyorum :)